Twin, butla sidemountowa, butla rebowa, stage, bailout, poniak, spairair, argonówka
Oprócz pojedynczych butli typowych w nurkowaniu rekreacyjnym, nurkowie czasami używają zestawów butlowych składających się z kilku butli. Celem jest zabranie większej ilości gazu oddechowego pod wodę, zdublowanie butli na wypadek awarii, zabranie różnych gazów pod wodę podczas nurkowań technicznych.
Twin
Zestaw popularnie nazywany twinem, składa się z dwóch butli najczęściej 12 litrowych połączonych tak zwanym manifoldem czyli łącznikiem umożliwiającym zarówno pobieranie gazu, przez dowolny z dwóch automatów podłączonych do zaworu jednej z butli twina lub ich pełne odseparowanie pozwalające na zachowanie gazu przynajmniej z jednej butli przy awarii i ucieczce gazu z butli drugiej.
Twiny występują w wersjach z butlami o pojemności od 6 do 18 litrów w zależności od potrzeb nurka, najbardziej popularne są jednak te 12 litrowe.
Twiny mogą być oparte o butle o ciśnieniach roboczych 200 atm – najbardziej popularne, oraz o ciśnieniach roboczych 300 atm w celu zabrania większej ilości gazu – jest to rozwiązanie częściej spotykane przy zestawach składających się z mniejszych butli; od 6 do 10 litrów.
Twin zapewnia więcej gazu pod wodą poprzez zabranie dwóch połączonych butli ale podstawowym celem korzystania z twinów jest potrzeba zapewnienia sobie przez nurka zdublowania systemu podawania gazu oddechowego co jest szczególnie ważne w nurkowaniach głębokich oraz w nurkowaniach gdzie szybki dostęp do powierzchni nie jest możliwy, jak nurkowania dekompresyjne, jaskiniowe, wrakowe z penetracją wnętrza wraków. Ideą typowego Twina w odróżnieniu od dwóch niezależnych butli jest manifold separacyjny umożliwiający z jednej strony odseparowanie obu butli ale jednocześnie dający możliwość korzystania z gazu w obu butlach przy zamkniętym zaworze na jednej z nich. Jednocześnie w stosunku do dwóch niezależnych butli manifold ma dwie cechy, które w pewnych warunkach mogą być wadami. W bardzo mało prawdopodobnym przypadku awaria separatora może pozbawić nas gazu z obu butli więc manifoldy są lepsze w nurkowaniu partnerskim gdzie w ostateczności możemy liczyć na wsparcie partnera. Jeżeli nurkujemy samemu dwie zupełnie niezależne butle będą rozwiązaniem bardziej niezawodnym.
Drugą cechą twina jest to, że butle są połączone trwale, więc muszą być noszone razem co zwiększa obciążenie przy transporcie, wyciąganiu na łódź, transporcie do bardziej odległego miejsca wejścia do wody. W takich sytuacjach lepszym rozwiązaniem mogą być butle sidemountowe.
Zapewnienie nurkowi działania przynajmniej jednego automatu, podczas awarii automatu lub zaworu na drugiej butli twina, wymaga zakręcenie gałki separatora znajdującego się z tyłu na wysokości karku. Wymaga to pewnej sprawności trenowanej na kursach technicznych. Dodatkowo ponieważ manifold daje możliwość zakręcenia zaworu przy automacie, który uległ awarii, umiejętność zakręcenia zaworu na butli za plecami, potrzebne jest jeszcze lepsze rozciągniecie niż do zakręcenia separatora manifoldu. Idealnie jest kiedy zawory manifoldu wymagają mniejszej ilości przekręceń gałki zaworu do ich zamknięcia. Dobre manifoldy o prawidłowo wykonanych zaworach umożliwiają zamknięcie zaworu w 2,5-3 obrotach. Ważne też są opory kręcenia gałkami zaworów – należy to sprawdzać przy nabitym twinie, ponieważ opory niektórych zaworów mocno rosną wraz ze wzrostem ciśnienia.
Obie butle twina połączone są obręczami, które powinny być wykonane z dość szerokiej nierdzewnej taśmy stalowej. Obręcze te są połączone śrubami których standardowa odległość między sobą pozwala na mocowanie twina do płyty i uprzęży nurka.
Opisany tutaj zestaw miał zawory butli zwrócone do góry. W nurkowaniu rekreacyjnym czy technicznym jest to standard. Jednak w zastosowaniach wojskowych, strażackich czy przy pracach podwodnych częściej spotyka się zestawy butlowe umocowane do pleców nurka tak, że butle są skierowane zaworami do dołu. Ułatwia to dostęp nurkowi do zaworów za to utrudnia postawienie zestawu przy jego ubieraniu.
Butle Sidemountowe
Butle sidemountowe to dwie butle przystosowane do nurkowania w uprzęży sidemountowej. Poza uprzężą jedyną cechą odróżniającą je od normalnych butli jest symetryczność zaworów. Jedna z butli (lewa) ma gałkę zaworu skierowaną w lewo patrząc od strony gwintu DIN, druga butla (prawa) ma gałkę zaworu skierowaną w prawo patrząc od strony gwintu DIN. Dzięki temu nurkowie po powieszeniu butli na gumach uprzęży łatwo jest operować prawym zaworem prawą ręką i lewym zaworem lewą ręką. Dodatkowo dla łatwiejszego zaczepiania gum uprzęży wokół zaworu, zawory butli sidemountowych mają specjalny występ po przeciwnej stronie niż gałka zaworu, W praktyce są to zaślepione z jednej strony zwory do manifoldu twina (tylko bez manifoldu).
Butle sidemountowe są wykonane z aluminium lub stali i wybór ten ma określone konsekwencje. Butle stalowe mają cały czas ujemną pływalność niezależnie od ilości zużywano podczas nurkowania gazu, więc zawsze podobnie układają się uprzęży i nie trzeba ich przepinać. Jednak jeżeli nurek uwzględnia ich ujemną wagę podczas wyważania, to nie może zdjąć ich z uprzęży podczas nurkowania.
Butle aluminiowe pełne toną a pustawe pływają. Dlatego aby przez całe nurkowanie podobnie się układały wzdłuż ciała nurka, trzeba ich mocowanie od strony stopy butli przepinać podczas nurkowania, co jest pewną dodatkową czynnością. Jednak ponieważ nie biorą udziału w wyważania nurka, nurek może zupełnie je odpiąć pod wodą, zachowując neutralną pływalność.
Butla rebowa
Butla rebowa to najczęściej 2-3 litrowa butla a właściwie zestaw dwóch takich butli na tlen i diluent. Wyraźnie, najczęściej trwale oznaczone i opisane. Butla prawa tlenowa opisana Tlen (Oxygen) butla lewa opisana Diluent i dodatkowo opisana aktualnym składem mieszanki i MODem.
Stage
Stage to butle, których celem jest zabieranie na nurkowanie, dodatkowego gazu dennego, dekompresyjnego lub awaryjnego. Słowo „Stage” wzieło się od butli zostawianych na powrót nurka ale w praktyce najczęściej stage’e są cały czas „noszone” przez nurka. W stage’ach może być gaz denny dla wydłużenia czasu dennego nurkowania. Może też być gaz, którego w praktyce nie planujemy używać chyba, że awaria innych butli lub reba wymusi na nas skorzystanie z gazu awaryjnego (bailout’u). Jednak najczęściej w stega’ch jest gaz przeznaczony na dekompresje. Butle te są przypinane do deringów uprzęży, dlatego z reguły wyposażone są we własną uprząż z karabinkami.
Bailout
Bailout to stage używany przez nurków rebowych, do zabrania gazu potrzebnego do wynurzenia i dekompresji w wypadku awarii reba. W nurkowaniach bezdekompresyjnych to jedna butla z gazem dennym. W nurkowaniach dekompresyjnych to zestaw kilku butli z gazem dennym i gazami dekompresyjnymi w ilościach pozwalających na bezpieczne wynurzenie i odbycie dekompresji.
Poniak
Poniak to dodatkowa mała butla (2-3 litry) przymocowana najczęściej do butli głównej osobnym pasem. Ma swój osobny automat i pełni rolę butli ucieczkowej czyli na wynurzenie awaryjne. Kiedyś rozwiązanie bardzo popularne, teraz od kiedy stage’e są łatwo dostępne, rzadziej wykorzystywana podobnie jak Spai air.
SpairAir
Dodatkowa malutka butla (0,25-0,4 litra) z automatem zintegrowanym z zaworem butli. Butla mocowana np. do nogi lub pasa Jacketu. Pozwala na wzięcie kilkunastu wdechów podczas sprawnego awaryjnego wynurzania.
Argonówka
Argonówka to najczęściej napełniania powietrzem mała butelka przeznaczona do dmuchania suchego skafandra. Jej nazwa wzięła się stąd, że część nurków aby podwyższyć właściwości grzewcze suchego skafandra napełniała go argonem a nie powietrzem z głównej butli. Argonówki mają najczęściej 0,75 do 1,5 litra pojemności co pozwala na jedno do trzech nurkowań. W dzisiejszych czasach kiedy ogrzewanie elektryczne wyparło właściwie zupełnie używanie argonu; argonów ki przeżywają drugą młodość w nurkowaniach trimiksowych. Większość nurków nie chce napełniać skafandrów suchych trimiksem z butli głównych więc napełniają je powietrzem z „argonówek”. Ponieważ w miejscach nurkowych do których lata się samolotami, najczęściej w bazach nurkowych są twiny i butle sidemountowe ale rzadko argonów ki; to transport argonówek przez systemy ochrony lotnisk, to osobna nowoczesna „legenda miejska” tyle, że nurkowa.
