Peter Benchley to amerykański pisarz, scenarzysta oraz aktywista ochrony środowiska znany po pierwsze z napisania bestsellerowej powieści „Szczęki”, która została zaadoptowana w postaci sławnego filmu z 1975 roku. Benchley napisał również kilka innych związanych z morzem, nurkowaniem i niesamowitymi przygodami powieści takich jak „Głębia”, „Wyspa” czy będąca w jakimś stopniu kontynuacją „Szczęk” powieść „Biały rekin”.
Szczęki (1974) Jaws – książka
Bohaterem opowieści jest miejscowość Amity. Wymyślona na potrzeby filmu miejscowość na Long Island obok Nowego Jorku. Książka zaczyna się zdarzeniem, kiedy Wielki Biały Rekin zabija młodą turystkę, która kąpie się w nocy. No i powstaje problem czy poinformować opinię publiczną o tym, że ktoś został zaatakowany i zabity przez rekina. Osoby powiązane z właścicielami domów w miasteczku, chcą tę sytuację ukryć, żeby nie spowodować odpływu turystów przed nadchodzącym sezonem, który dla Amity jest czymś co utrzymuje miasteczko przy cały rok. Miejscowość żyje z wynajmu domów w okresie letnim. Informacja jest ukrywana, plaże nie zostają zamknięte. W tym momencie pojawia się główny bohater książki czyli policjant Brody. Niestety po otwarciu plaż ginie młody chłopak a po chwili drugi dorosły mężczyzna. Plaże zostają zamknięte a Brody przy wsparciu Matha Hoopera. Ichtiologa z pobliskiego Uniwersytetu, poluje na rekina żeby zabezpieczyć plaże. Polowanie kończy się kiedy rekin niszczy łódź lokalnego rybaka specjalizującego się w polowaniach na rekiny, ale wcześniej rekin zostaje na tyle mocno postrzelany i owinięty linami przez rybaka, że powoli opada na dno ciągnąc za sobą oplątanego rybaka. Rybak oraz specjalista od rekinów Hooper giną, policjant Brody przeżywa i tak kończy się książka.
Tyle „oficjalne” streszczenie.
Szczęki są opowieścią o bardzo trudnych decyzjach związanych z zagrożeniem życia kiedy nie wiadomo jakie decyzje są najlepsze. Poinformowanie wszystkich o ryzyku związanym z rekinem pływającym wzdłuż plaż może doprowadzić do bankructwa miasteczka. To oczywiście również spowoduje wiele nieszczęść. Mieszkający i pracujący w nim ludzie, stracą pracę, będą musieli wyjechać aby szukać pracy gdzie indziej a jednocześnie na drugiej szali jest ryzyko, że rekin zabije następną osobę. Z drugiej strony ciągle nie ma pewności czy jakiś wypadek się zdarzy. Czy rekin jest czy odpłynął. Tego typu decyzja jest czymś bardzo trudnym. Drugim elementem kultowym związanym z tą książką a potem szczególnie z filmem jest to, że polowanie na potężną rybę zamienia się w walkę człowieka z naturą i poświęceniu temu całego siebie (trochę jak w Moby Dicku). To nie jest opowieść o tym, że jest kontrakt na pływanie i polowanie na rekina. Kontrakt przyjęty przez specjalistę od łowienia rekinów. Widać, że rybak poświęca temu swoją duszę, zresztą razem z towarzyszącym mu policjantem.
Szczęki (1975) Jaws – filmHistoria opartego na książce „Szczęki” sławnego filmu, który w 1975 roku wszedł na ekrany oraz jak żaden inny film wpłynęło na odbiór przez opinię publiczną problemu ryzyka związanego z rekinami. Ten film co widać w statystykach organizacji nurkowych załamał rynek nurkowy. W roku premiery filmu (1975), bardzo szybki wzrost w latach 70 ilości nurków załamał się (Na szczęście potem szybko odrobił powstałe przez ten film straty). „Szczęki” nie były pierwszym filmem o rekinach ale ten niesamowity film wyreżyserowany przez Stevena Spielberga był po prostu w świetnym filmem. Dlatego tak mocno wpłynął na odbiór rekinów i bezpieczeństwa nurkowania przez nas wszystkich.
Książka opisuje również sceny ataku wielkiego rekina na kąpiące się osoby, w tym bardzo podobnie jak w filmie ataku na kąpiącą się w nocy dziewczynę jak i ataku na kąpiące się dziecko czy śmierci rybaka który starał się tę rybę odnaleźć. Jednak to geniusz Spielberga wydobył atawistyczny lęk związany z pojawieniem się wielkiego rekina. Przenosimy ten lęk w sytuację kiedy mamy wejść do głębokiej, błękitnej wody. Po filmie „Szczęki” każdy nurek do pierwszego spotkania z rekinem myśli a po pierwsze czuje „jak to będzie”. Dopiero wiele spotkań z rekinami powoduje, że tracimy ten atawistyczny lęk i wypatrujemy rekinów podobnie jak manty czy inne wielkie stworzenia morskie.
Film Szczęki nie odbiega tak bardzo od swojego pierwowzoru czyli książki Peter Benchley „Szczęki” ale oczywiście książka opisuje tę całą historię po prostu precyzyjniej. Historia Amity czyli wakacyjnego miasteczka na wyspie Long Island w pobliżu Nowego Jorku opisuje problemy ludzi, którzy muszą decydować o tym co jest ważniejsze. Czy ryzyko związane z tym, że rekin zaatakuje znowu i ktoś jeszcze zginie czy całe miasteczko żyjące z turystyki upadnie. Wielu ludzi straci pracę, pieniądze, podstawę swojej egzystencji i na tle tego typu problemów rozgrywa się cała akcja.
Oczywiście poza załamaniem rynku nurkowego, książka a później film Szczęki mają ten związek z nurkowaniem, że jest tam trochę nurkowych epizodów. Bohaterowie filmu w pewnych momentach nurkują czy w związku z przeglądaniem łodzi czy z poszukiwaniem wielkiego rekina. Sceny te wykorzystują pewne elementy nurkowe podobnie jak w innych książkach Petera Bentley „Głębia”, „Wyspa” czy „Biały Rekin”.
W Szczękach jest małe Polonicum – cytat „dziewczyna była pod wpływem narkotyków , które dostarczył je syn farmera polskiego pochodzenia zajmujący się uprawą ziemniaków”, mamy czasami opinię…..
Szczęki (1975) Jaws
Film, to pierwszy film w historii którego wpływy przekroczyły 100 milionów $.
Jest w rankingach wymieniany jako piąty film w historii. Na pewno był na tyle dobry aby zatrząść rynkiem nurkowym.
W „Szczękach” (w filmie) są dwie kultowe sceny związane z nurkowaniem; w tym pierwsza jest wzięta z książki czyli nurkowanie w słynnej klatce na rekiny oraz druga (dodana do filmu, nie ma jej w książce) związana z zabiciem rekina poprzez wysadzenie w jego paszczy butli nurkowej
Klatka na rekinyKlatka na rekiny to idealny filmowy rekwizyt. Zbliżenie nurka, jego twarzy, ograniczona przestrzeń klatki a jednocześnie błękitna ton z której w każdej chwili może wypłynąć potężna Ryba.
Wybuch butliTa druga scena z wysadzeniem butli jest sceną tylko filmową, mocnym zakończeniem filmu. W książce rekin po prostu powolutku opada w otchłań bez żadnego specjalnego działania ze strony komendanta posterunku, ciągnąc za sobą ciało Łowcy rekinów Quint’a.
Oczywiście konkretna sytuacja dotycząca danej butli nurkowej nigdy nie będzie pewna ale eksperymenty prowadzone przez filmowców i pokazywane na YouTubie pokazują, że przestrzelona nabita butla nurkowa raczej będzie przypominała lecącą rakietę niż eksplodującą bombę. Po prostu Materiał z którego wykonana jest butla jest wystarczająco wytrzymały i elastyczny żeby pocisk zrobił w niej dziurę a nie doprowadza to do rozerwania korpusu butli. Czyli przeznpowstałą dziurę podobnie jak przez otwór po wyrwanym zaworze powietrze wylatuje szybko pod olbrzymim ciśnieniem powodując, że butla ma tendencję do latania ale nie zamienia jej w bombę. Oczywiście konkretna butla poddana określonym naprężeniom czy wcześniejszym uszkodzeniom, po takim przestrzale może również rozerwać się na parę kawałków i to będzie przypominało wybuch bomby ale pewnie statystycznie nie jest to najbardziej prawdopodobny scenariusz. Zresztą słynni telewizyjni „Pogromcy Mitów” też zajęli się tym problemem i uzyskali podobny efekt. Rakieta a nie bomba.
W książce ginie również Hooper porwany przez rekina z rozerwanej klatki. Ratuje się tylko policjant Brody.
Głębia (1976) The Deep – więcej w osobnym tekścieGłębia to książka, której akcja dzieje się na Karaibach. Nurkująca para trafia w przy starym hiszpańskim wraku na resztki zatopionego w czasie II Wojny Światowej transportowca. Transportowiec między innymi transportował fiolki z morfiną. Na ten narkotyk poluje lokalna mafia a wszystko w atmosferze karaibskich wierzeń, problemów, przeistacza się w walkę o wydobycie i przejęcie znalezionych narkotyków.
Wyspa (1979) The Island – więcej w osobnym tekście
Powiązana z morskimi problemami książka „Wyspa”to historią dwudziestowiecznych piratów, którzy atakując jachty na morzu Karaibskim odpowiadają za część legend związanych z istnieniem Trójkąta Bermudzkiego. O książce więcej w następnym tekście.
Biały Rekin (1994) White Shark – Creature (1997)
Opublikowana książka „Biały rekin” z jednej strony może być uznawana za kontynuację książki „Szczęki” jednak nie należy jej mylić z filmami Szczęki 2 czy Szczęki 3, które dotyczą kontynuacji historii wielkiego rekina i miasteczka Amity. „Biały rekin” to opowieść z pogranicza science fiction dotycząca stworzonego przez nazistów w czasie II Wojny Światowej podwodnego potwora, pół człowieka pół rekina, który odpowiada za ataki na wybrzeżu Karaibskim.
Pozostałe książki Petera Benchleya:
- Dziewczyna z Morza Corteza (1982) The Girl of the Sea of Cortez
- Rozliczenia Q (1986) Q Clearance
- Rummies (1989) Rummies
